Cupido en Psyche

Het vierde verhaal in deze voorjaarsvakantie haal ik eens direct uit de Romeinse mythologie. De Grieken kenden wel een soortgelijk verhaal rondom Eros (de Griekse Cupido) maar het verhaal zoals Apuleius het in de tweede eeuw na Christus in het Latijns schreef is even leuk om zo te lezen.

Deze mythe legt uit hoe de begrippen 'liefde' en 'ziel' één en dezelfde zijn geworden.

Apuleius

'Cupido en Psyche'

Psyche was de dochter van een koning en de mensen vereerden haar. Ze was de mooiste van de drie dochters van de koning en men vergeleek haar zelfs met Venus (Aphrodite, de godin van de liefde) hetgeen de godin natuurlijk niet accepteerde. Zij zou wel even ingrijpen.

Ze stuurde haar zoon, Cupido (Eros, de god van de liefde) wel even om Psyche - haar naam betekent overigens 'ziel' - verliefd te laten worden op een afschuwelijk lelijke man of een monster of iets dergelijks. Aangezien beide goden wel vaker dit spelletje speelden, keek Cupido niet eens op.

Hij ging in het diepste geheim naar haar toe met zijn pijlen en boog, stond achter een muur klaar om te schieten en ademde diep in. Hij zou snel om het hoekje van de muur kijken, het meisje raken met een pijl en samen met zijn moeder lol hebben over welk leeghoofd op het meisje zou vallen.

Het gebeurde echter net ietsje anders: Op het moment dat Cupido zijn hoofd om de muur stak zag hij Psyche en was zo verbaasd over haar schoonheid dat hij de pijl uit zijn handen liet glippen en deze in zijn eigen voet liet vallen. Nu was hopeloos verliefd op Psyche.

Venus begreep maar niet waar Cupido bleef en snapte niet wat er was misgegaan. Er kwamen mannen genoeg om Psyche op te zoeken, te aanbidden om haar schoonheid, maar geen van hen vroeg ook maar om haar hand. Niemand wilde met haar trouwen, alsof iemand de kraan van de liefde had dicht gedraaid.

De ouders van Psyche stonden voor een compleet raadsel. Koningszonen kwamen van heinde en verre om haar te kunnen zien, maar geen van hen viel voor haar, of andersom. Haar ouders waren ten einde raad, totdat haar vader besloot dat hij wel even naar het orakel in Delphi zou gaan om navraag te doen.

Ondertussen was Cupido al lang bij zijn vriend - en medegod - Apollo geweest om hem alles uit te leggen. En toen de vader van Psyche bij het orakel kwam, hadden beide goden al een plan uitgewerkt. Het orakel vertelde de vader het volgende:

'Stuur Psyche in rouwkleding naar de rotsachtige heuvel. Daar zal haar nieuwe echtgenoot op haar wachten. Deze echtgenoot is een gevleugelde slang.'

Haar ouders waren ontzet, maar tegen het oordeel van het orakel in gaan was geen optie, dus ze namen afscheid van hun dochter en zetten haar op de heuvel neer te wachten. Een dag later kwamen ze terug, maar er was geen spoor meer van hun dochter, het was alsof ze was weggenomen.

Psyche was echter in slaap gevallen op de heuvel en toen ze wakker werd, was ze in een prachtig landhuis met talloze (onzichtbare) dienaressen die haar bij alles wilden helpen. Die avond ging ze naar bed, enerzijds benieuwd wie haar echtgenoot was, anderzijds bang voor hem.

Ze ging liggen, blies het vlammetje van de kaars uit en wachtte even alvorens ze merkte dat er iemand bij haar in bed kwam liggen. Ze bedreven de liefde en Psyche wist al gauw zeker dat deze man zeker geen slang of draak was. Toen ze de volgende ochtend zich omdraaide in de hoop haar man te zien, lag er niemand meer in bed.

Elke dag was ze alleen, enkel de onzichtbare dienaren waren er om haar te helpen en elke nacht was ze samen met haar man, die ze dus nog nooit gezien had. Ze vroeg zich wel af hoe hij er uit zag, maar samen hadden ze het goed en dat was voor haar genoeg.

Op een dag hoorde ze een van de dienaren zeggen dat haar zussen op de heuvel bloemen wilden neerleggen voor haar. Die nacht overlegde ze met haar man of ze toch misschien haar zussen gerust mocht stellen, of ze mocht vertellen hoe goed ze het had met hem. Ze was eenzaam, had niemand die ze kon zien en met wie ze kon praten en wilde graag haar zussen weer zien.

De man accepteerde haar voorstel, maar stelde wel een voorwaarde: 'Laat je onder geen beding overhalen om uit te vissen wie ik ben,' zei hij.

Die dag erop ging Psyche naar de heuvel en vond haar zussen. Het weerzien was een blije gebeurtenis, maar de beide zussen wilden wel weten wie haar zo mooi kleedde, wie de cadeaus gaf en zeker ook hoe haar man er uit zag.

Psyche vertelde alles wat ze wist, maar haar zussen waren daarmee niet tevreden. Ze lieten haar beloven om die nacht een kaars naast het bed te leggen, evenals een dolk. Slangen stonden er namelijk om bekend om zwangere vrouwen - Psyche was zwanger, zonder dat haar man het wist - op te eten. Haar zussen vertelden de meest gruwelijke verhalen over mannen die lief waren totdat hun vrouw zwanger was, om ze daarna op te eten. Vervuld met de horror ging Psyche weer naar huis, en deed exact wat haar zussen voorstelden.

Die nacht, toen Psyche zeker wist dat haar man sliep, pakte ze de dolk en stak de kaars aan. Ze draaide zich om en bekeek haar man, die absoluut geen monster was. Het was de mooiste man die ze ooit gezien had. Ze schrok een beetje ervan, en door de beweging viel er een druppeltje kaarsvet op haar man, die plots wakker werd en onmiddellijk verdween.

Hij vertelde dat hij Cupido was, dat ze hem verraden had en dat haar gebrek aan vertrouwen hun huwelijk had verprutst.

Cupido ging zo snel als hij kon naar zijn moeder, vertelde alles wat hem was overkomen en vroeg of hij zich over hem wilde bekommeren. Maar Venus liet Cupido achter in pijn omdat ze Psyche een lesje wilde leren.

Ze vond Psyche, zoekend naar Cupido en liet haar allerlei klusjes doen om haar te vernederen. Ze liet haar graankorrels uitzoeken op kleur, er van uitgaande dat dit dagen zou duren, maar Psyche kreeg hulp van mieren en toen Venus die avond terug kwam, was Psyche al klaar.

Venus gooide de korrels in boosheid weer door elkaar en kwam met een andere klus. Doordat ze de hele dag voor Cupido aan het zorgen was, zo zei ze, had ze geen tijd om naar de onderwereld te gaan en een schoonheidszalfje op te halen. Of Psyche dat even wilde doen.

Het lukte Psyche, maar voordat ze het zalfje aan Venus gaf, wilde ze zelf even ruiken hoe het rook en viel prompt in een diepe slaap.

Toen Cupido hoorde wat zijn moeder had gedaan, zocht en vond hij Psyche, maakte haar wakker en nam haar mee naar Olympus. Hij vroeg Jupiter (Zeus, de oppergod) of hij haar een godin wilde maken. Zeus ging akkoord, en bij de huwelijksceremonie op de berg Olympus traden Cupido en Psyche officieel in het huwelijk, Ziel en Liefde waren verenigd.