Hoe een broodje kaas de wereld veranderd heeft...

De eerste wereldoorlog, oftewel 'la grande guerre' (de grote oorlog) is ook een onbekende oorlog. In Nederlands opzicht dan. Om dat onbekende gevoel te laten wegebben en zeker om ons ook een positie in de wereld te geven (we zijn mogelijk het enige land dat er niets van weet) deze korte eerste uitleg.

Vandaag de start van de oorlog. Dus, ga lekker zitten en lees lekker verder.

Hoe een broodje kaas de wereld veranderd heeft
En hoe een tosti dit had kunnen voorkomen

Frans Ferdinand, aartshertog van Oostenrijk en neef van keizer Frans Jozef, werd na de zelfmoord van zijn neef en de dood van zijn vader troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. Hij wilde trouwen met Sophie Chotek, een meisje dat ver onder zijn adelstand was, hetgeen zijn oom, de keizer niet accepteerde. Pas nadat ze overeen kwamen dat zij geen koninklijke status zou krijgen en al hun kinderen geen beroep konden doen op de troon, liet de keizer het toe. Hij was zelf niet bij het huwelijk aanwezig.
Tot zover een - in mijn mening - vrij droog stukje geschiedenis. Laten we verder kijken.

Omdat Frans en zijn Sophie graag samen wilden zijn, besloten ze een vakantie te gaan vieren in Sarajevo, Servië. Daar zouden ze minder waarde kunnen hechten aan de protocollen en hun eigen gang kunnen gaan. Tevens zouden ze daar hun veertienjarig huwelijksjubileum kunnen vieren.
Ze lieten de burgemeester weten dat ze zouden komen en de hele stad werd klaargemaakt voor hun komst. De route heeft in de kranten gestaan, zodat iedereen aan de kant van de weg kon zwaaien en het paar van dichtbij kon aanschouwen en ze zouden rijden in een open wagen, zodat iedereen het goed kon zien.
Op 28 juni 1914 kwamen ze met de trein aan in Sarajevo. Ze zouden naar het huis van de burgemeester worden gereden volgens een geplande route. En daar begonnen de problemen.

De Zwarte Hand, een geheime nationalistische beweging van Servië, kreeg enkele dagen daarvoor een verzoek van enkele jongeren. De jongens wilden een aanslag plegen op Frans Ferdinand, en of de Zwarte Hand wapens kon leveren. De Zwarte Hand nam dit plan niet helemaal serieus, maar leverde wel wapens. Enkele granaten en wapens werden weggegeven en alles zou gebeuren, zo beloofden de jongens.

Vijf jongens stonden op de 28e juni tussen de mensen verspreid. Vijf personen. En toen kwam de auto langs.
De eerste jongen zag het paar, wilde een granaat gooien maar deed het niet omdat er een agent wel heel dichtbij stond.
De tweede jongen stond vanuit een uitkijkpunt te kijken met zijn wapen, maar toen hij Frans en Sophie zag zitten, durfde hij de trekker van het geweer niet over te halen.
De derde jongen gooide een granaat naar de auto, maar de auto reed rustig langs en de granaat ontplofte tellen later, waardoor één van de vele volgwagens kapot ging.
De vierde jongen zag de auto's met een vaart langs scheuren, haalde zijn schouders op en ging naar huis.
De vijfde jongen, Gavrilo Princip, zag hen langs rijden, wilde de trekker overhalen maar ze reden te snel. Veels te snel. Woedend was hij.
Nadat hij gekalmeerd was liep hij een broodjeszaak binnen en bestelde een broodje kaas.

Frans Ferdinand was intussen naar het huis van de burgemeester gereden. Die verklaarde hem voor gek dat hij het bezoek wilde laten doorgaan ('Er is een aanslag op je gepleegd man, ga naar huis!') en stuurde hem weg. Frans Ferdinand stapte de auto weer in en reed terug naar het station. Alle auto's wisten van een andere route, behalve één man: de chauffeur van de auto van Frans en Sophie.

Alle auto's reden in sneltreinvaart langs de mensen, namen de bocht naar links, op één auto na. Die reed rechtdoor. Frans Ferdinand zei tegen de chauffeur dat hij maar even moest keren. En dat deed hij. Recht tegenover een broodjeswinkel was de chauffeur tergend traag zijn vehikel aan het keren.

Gavrilo stapte met zijn broodje de zaak uit en zag tot zijn grote verbazing de auto met Frans Ferdinand voor hem staan. Hij bedacht zich geen moment, liet het broodje vallen en schoot vier keer: tweemaal in het lichaam van Frans, eenmaal in het lichaam van Sophie en ook een misser in de auto. Daarna pakte hij zijn zelfmoord pil, gekregen van de Zwarte Hand, slikte deze in, beet erop en wachtte op de dood...

Gavrilo Princip werd uiteindelijk opgepakt. Zijn cyaankali-pil, geleverd door de Zwarte Hand die dus niet geloofde in deze zaak, was te oud en het werkzame goedje was al uitgewerkt. Hij zou sterven in de gevangenis.

Wat als Gavrilo een tosti had besteld? Zou het dan niet gebeurd zijn?
(naar een idee van Diederik van Vleuten)

---

Volgende keer meer over wat hierna gebeurde. Tot dan.